Uchylsko
Liczba mieszkańców: 354- Powierzchnia: 252 ha
- Sołtys: Anna Kaczmarczyk
- Tel.: 791 198 230
O sołectwie
Z DZIEJOW
Uchylsko, położone w żyznej dolinie Olzy pojawia się już w 1229 r. w dokumencie
dotyczącym opactwa w Tyńcu i jego filii w Orłowej, a potem około 1300 r. w słynnej Liber
fundations… Z 1305 r. pochodzi pierwsza wzmianka o tutejszym młynie oddanym w dzierżawę
przez właściciela, obywatela Marklowic. Językoznawcy wywodzą nazwę wsi od wyrazu „uchyl”,
który oznacza ustronie, zaułek.
W czasach nowożytnych Uchylsko dzieliło losy sąsiednich Gorzyczek. Majątek znajdował
się w posiadaniu m.in. hrabiego Reichenbach, niejakiego von Kamieniec, Skrbeńskich, Domsów
i rodziny Larisch-Moennich. W folwarku Uchylsko istniały należące do dworu budynki
mieszkalne i gospodarcze. Nie zbudowano tu jednak nigdy dworu czyli „zomku”. Ten znajdował
się w Gorzyczkach. W Uchylsku hodowano tu około 100 jałówek oraz kilka byków. Tutejszy
dwór podlegał zarządowi Gorzyczek.
W najstarszych metrykach pojawiają się m.in. Kwiaton, Szczyrba, Tomala i Urbaniec. W
1772 r. było tu 8 gospodarstw kmiecych, 6 zagrodników i 5 komorników. W latach 60. XIX w.
stały tu 28 budynki mieszkalne, zamieszkiwane przez 182 osoby. W 1940 r. mieszkało tu 218
osób. Wieś stanowiła odrębną gminę. Posiadała w polu pieczęci wyobrażenie pługa z
kierownicą, lemieszem, krojem i kołami. Mieszkańcy uprawiali rolę, zajmowali się też
wikliniarstwem. Pletli kosze i słomionki, czyli formy na chleb. W 1938 r. przez Olzę zbudowano
most, który rok później zabrała powódź. A. Karnowka przeprawiał ludzi na łódce. W czasie
wojny zbudowano kładkę, którą zniszczono w 1945 r.
W 1945 r. przebywał w Uchylsku (w domostwie Adamczyków), Gorzycach i Olzie
feldmarszałek Ferdinand Schoerner, który dowodził Niemcami broniącymi przedpola Bramy
Morawskiej. Schoerner słynął z bezwzględnych metod, był generałem fanatycznie oddanym
Hitlerowi. Fuhrer wyznaczył go w swoim testamencie naczelnym dowódca wojsk lądowych
Rzeszy. Sąd w Niemczech skazał po wojnie Schoernera za zabójstwo szofera. Schoerner
zastrzelił go z zimną krwią w Gorzycach.
Uchylsko należało do kościoła i szkoły w Gorzycach, a od lat 80. XIX w., do szkoły w
Gorzyczkach. W latach 1902-1905 wzniesiono w Uchylsku masywną kaplicę, która odbudowano
po zniszczeniach wojennych, a potem w końcu lat 90. gruntownie wyremontowano. W jej
sąsiedztwie w 1904 r. postawiono piękny kamienny krzyż. Po wojnie zbudowano we wsi remizę
ze sklepem Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Działa w niej niewielka świetlica.
Wydaje się, że czas stanął tu w miejscu: cisza, spokój, zero zgiełku.
Najwybitniejszą osobą wywodzącą się z Uchylska jest niewątpliwie ks. dr Rudolf
Adamczyk - budowniczy katowickiej katedry, represjonowany przez komunistów. Jego brat, dr Ferdynand Adamczyk pracował w Szpitalu Ojców Bonifratrów w
Katowicach. Pochodzi stąd również dr inż. Antoni Tyma, związany z Politechniką Śląska
specjalista w zakresie obróbki plastycznej metali. Mieszkał tu dr inż. Kazimierz Długi -
inżynier rolnik.
MUSISZ ZOBACZYĆ
- Nad Olzą zachowały się niewielkie kompleksy leśne i wyrobiska po eksploatacji żwiru.
Tereny doliny Olzy idealnie nadają się do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i konnej.
Ruch samochodowy jest tu znikomy, zarówno w centrum sołectwa jak i na rzadko
uczęszczanych drogach gruntowych pośród łąk i pol.
- Gniazdo bociana białego znajduje się przy ul. Wiejskiej. Przy odrobinie szczęścia żerujące
ptaki można spotkać na łąkach i polach przy drodze do Olzy.
- Miejscowy hodowca Janusz Parma posiada kilkadziesiąt strusi. To prawdopodobnie
największa hodowla strusi w tej części Śląska. Jedno jajo strusie wystarczy do przyrządzenia
jajecznicy dla całej rodziny.
- Kaplica architektoniczna Nawiedzenia NMP została wzniesiona w latach 1902-1905. Działkę
pod budowę ofiarował rolnik Antoni Adamczyk. Zbudowana na planie prostokąta, posiada
trójbocznie zamkniętą apsydę, czworoboczną wieże od frontu (w górnej części - od gzymsu
podokapowego - wieża jest ośmioboczna) zwieńczoną hełmem piramidalnym, pobitym blachą.
Korpus kaplicy ujęty lizenami. Wejście poprzedzone jest podcieniem, otwory drzwiowy i
okienne zamknięte są ostrołukowo. 5-spadowy dach pokrywa okładzina bitumiczna. Wnętrze
kryje sklepienie kolebkowe z lunetami i gurtami. W apsydzie znajduje się ołtarz z obrazem
przedstawiającym Nawiedzenie św. Elżbiety przez Maryję. Po bokach ołtarza, na konsolach
znajdujących się na ścianach kaplicy, stoją figury: Najświętszego Serca Jezusa, Matki Boskiej,
św. Barbary i św. Izydora. Poza tym wnętrze kryje inne obrazy o tematyce religijnej i
płaskorzeźby w drewnie - stacje Drogi Krzyżowej. W czasie działań wojennych w 1945 r.
uszkodzono wierzchołek wieży, ściany i dach. Została odbudowana już w 1945 r., a w 1998 r.
Poddano kompleksowej renowacji. Obok kaplicy znajduje się kamienny krzyż z 1904 r. Jego
dwuczęściowy postument przedziela gzyms, a wieńczą wimpergi. Boża Męka posiada płyciny z
inskrypcjami.
- Krzyż koło remizy strażackiej pochodzi z 1901 r. został posadowiony na
"dwukondygnacyjnym" postumencie, przedzielonym gzymsem i zwieńczonym wimpergami. W
dolnej części płycina o trójlistnych narożnikach, w górnej wnęka z figurką MB Bolesnej. Wnękę
oplata ornament roślinny, nad nią tzw. Oko Opatrzności.